दशैँमा यस्तो प्रकारको भोजन गर्नुहोस्

काठमाडौँ, असोज २८

नेपालीहरूको महान् पर्व वडादशैँलाई कतिले मासुको पर्वका रूपमा पनि लिन्छन् । दशैँलाई लक्षित गरेरै उत्तरी छिमेकीबाट भेडा–च्याङ्ग्रा आयात हुन्छन् । तर सबै कलाकारलाई मासुमा रुचि छैन कतिपय कलाकार भने दशैँमा मासुका थरीथरीको परिकारमा रमाउने गरेको अनुभव सुनाउनुहुन्छ ।

दशैंँमा विभिन्न समुदायले आ–आफ्नो परम्परा अनुसार भुटन, मासु, झोल जस्ता परिकार बनाएर खाने चलन छ । नेवार समुदायले भने छोइला, कचेला, सेकुवा, भुटन, मासु लगायत थुपै्र परिकार बनाएर खाने चलन छ । दशैँको पाहुनालाई पनि मासु नै पकाएर सत्कार गरिन्छ । थुप्रै कलाकारहरूले पनि दशैँ भन्ने वित्तिकै परिवारसँग रमाइलो गर्दै मासु खाने चाडको रूममा नै हेर्नुहुन्छ भने केहीले शाकाहारी दशैँ मनाउने गरेको खबर आजको गोरखापत्रमा छ ।

नेपालभाषा चलचित्रका निर्देशक रामकृष्ण खड्गी आफू नेवार समुदायको भए पनि मासुबाट भने टाढा नै हुनुहुन्छ । उहाँ शाकाहारी भएको छ वर्ष भएको जानकारी दिँदै भन्नुहुन्छ,‘पहिले पनि मांसाहारी भए नि त्यत्ति खान रुचाउँदैनथे, अहिले भने पूर्णरुपमा शाकाहारी भएको छु ।’ अमानवीय ढङ्गबाट काटमार गरेको देखेपछि मासु खान नसकेको बताउँदै उहाँ भन्नुहुन्छ,‘ मलाई खासमा हाम्रो संस्कृतिले पशुबलि र्ने प्रथा नै मन पर्दैन शाकाहारी खानाले शरीर मात्र नभएर मस्तिस्कमा पनि शान्ति बनाउँछ । ’

सर्वश्रेष्ठ प्राणीले पशुपन्छी मारेर खानु गलत भएको उहाँको भनाइ छ । मांसाहारी परिकार नभए चाडपर्व रमाइलो हुन्न भन्ने सोच गलत हो भन्ने मत छ उहाँको । ‘शाकाहारी परिकार खाएर पनि चाडपर्वमा रमाइलो गर्न सकिन्छ,’ उहाँ भन्नुहुन्छ,‘ चाडपर्वको रमाइलोलाई माछा मासुसँगै तुलना गर्नु नराम्रो हो । दशैँमा आफू राइता, सिकर्नी, रसवरी, ताजा अचार, दही, फलफूल, हरिया तरकारी, फलफूल, गेडागुडी, सुप, रोटीका परिकार घरैमा बनाएर खाएर मनाउने बताउनुहुन्छ ।

यता गायक रामकृष्ण दुवाल भन्नुहुन्छ, ‘नेवारी समुदायमा मासुलाई धेरै महत्वका साथ लिइन्छ । कुनै पनि पूजाको लागि मासु नै चाहिन्छ । देवीदेवताको नाममा बलि दिएर हामीले मासु खाने हो ।’ उहाँले बलि प्रथा मन नपरे पनि मासु खाएर नै दशैँ मनाउने जानकारी दिनुभयो । ‘नेवारी समुदायमा चर्चित मासुका परिकार कचिला, छोइला, सेकुवा, भुटन जस्ता परिकारको साथमा हाम्रो दशैँ मनाउने सोचाइमा छु ’ उहाँले भन्नुभयो । दुवालले विगत केही वर्षदेखि काटमार गर्न छोडेको जानकारी दिदै भन्नुभयो,‘बजारबाटै मासु किनेर ल्याउने गरेको छु ।’

‘मासु बढी मात्रामा खानु स्वास्थको हिसाबले राम्रो मानिँदैन तर पनि दशैँ हो के गर्नु ?,’ अभिनेत्री दिपाश्री निरौला भन्नुहुन्छ । नियमित रूपमा र बढी मासु खाएमा त्यसको असर तुरुन्त नदेखिए पनि पछि गएर पाचन प्रणाली, मुटु जस्ता समस्याहरु देखिने भएकोले मासु खाए पनि मात्रा मिलाएर खाने गरेको उहाँले जानकारी दिनुभयो । उहाँले रातो मासुमा कोलेस्ट्रोल हुने भएकोले खसी, राँंगो जस्ता रातो मासुहरू सकेसम्म कम प्रयोग गर्ने गरेको बताउनुभयो । हामी मांसाहारीहरूले दशैँ मनाउँदा मासुको मात्रा मिलाएर खानुका साथै उत्तिकै मात्रामा हरियो सागपात, सलाद, फलफूल, दही, मही जस्ता खाने कुरा पनि मिलाएर खाँदा भोजन सन्तुलित हुन्छ । यसले पाचन प्रक्रिया सहज बनाउने निरौलाले बताउनुभयो । छक्का पन्चा ३ को प्रदर्शनीमा व्यस्त अभिनेत्री निरौलालाई दशैँमा भने मासुको विभिन्न परिकारको साथमा परिवारसँग बस्न मनपर्ने जानकारी दिनुभयो ।

निर्माता आकाश अधिकारी भन्नुहुन्छ, ‘चाडपर्व भन्ने वित्तिकै मासु नै खानुपर्छ भन्ने मलाई लाग्दैन । शाहाकारीको लागि मासु नभएपछि अन्य मिठा र स्वस्थ परिकार बनाएर खान सकिन्छ ।’ दाल, गेडागुडी, पनिर, दुध, कुरिलो, भटमास जस्ता खानेकुराबाट पनि मासुको जस्तै प्रोटिन प्राप्त गर्न सक्छन् यस्ता खानेकुराको विभिन्न परिकारको साथमा दशैँ मनाउन सकिने र आफूले पनि प्रयोग गर्ने गरेको उहाँको सुझाव छ ।

आफू मांसाहारी भए पनि मासु नै खानुपर्ने नलाग्ने बताउनुहुन्छ निर्माता अधिकारी । उहाँ भन्नुहुन्छ,‘ पहिलेको जस्तो जमाना होइन । जहिले जुन बेला पनि मासुको विभिन्न परिकार खान पाइन्छ ।’ चाडपर्वमा मासुको साथै चिल्लो जस्ता खानेकुरा खाएर विरामी हुनुभन्दा सादा खाना खाएर परिवारसँग बडादशैँ मनाउन सकिने उहाँले बताउनुभयो । नायिका सञ्चिता लुइँटेल भने अरुबेला माछामासु खाए पनि दशैँ भरि व्रत बस्ने भएको कारण फलफूल र सादा खानामानै दशैँ मनाउनुहुन्छ ।