चीनको बीआरआईले निम्त्यायो व्यापक वातावरणीय जोखिम

एजेन्सी । रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले यस हप्ता बेइजिङमा चीनको तेस्रो बेल्ट एण्ड रोड फोरममा रेड कार्पेटमा स्वागत गरिएको छ। चिनियाँ पूर्वाधार परियोजनाहरू मार्फत विश्वभर कनेक्टिभिटी र व्यापार बढाउने महत्वाकांक्षी कार्यक्रमले बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभको १० औं वार्षिकोत्सव मनाएको छ।

मञ्चमा चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले पुटिनलाई ‘प्रिय मित्र’ भनेका थिए। सो अवसरमा दुई नेताबीच चीन–रुस साझेदारीका विषयमा तीन घण्टा छलफल भएको थियो। चीनको विदेश मन्त्रालयले पुटिनले चीनको बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभको बारेमा भने, ‘१० वर्षअघि राष्ट्रपति सी जिनपिङले प्रस्ताव गरेको बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ ठूलो सफलता भएको छ र अहिले व्यापक रूपमा मान्यता प्राप्त प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय सार्वजनिक वस्तु भएको छ।’

यद्पि हाल बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ अर्थात् बीआरआई विवादित बनेको छ। यसले अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा चीनको उपस्थिति बढाएको दाबी गरिए पनि धेरै BRI परियोजनाहरूले साझेदार राष्ट्रहरूमा सामाजिक-पर्यावरण र जलवायु जोखिमहरू र भ्रष्टाचार चुनौतीहरू सिर्जना गरेका छन्।

चीनले एशिया, अफ्रिका, ल्याटिन अमेरिका र पूर्वी युरोपमा चीनको प्रभाव विस्तार गर्दै अन्तरमहाद्वीपीय स्तरमा कनेक्टिभिटी र सहयोग बढाउन विश्वव्यापी पूर्वाधार लगानी योजनाको रूपमा २०१३ मा बीआरआई सुरु गरेको थियो।

यूएस मार्शल प्लानले दोस्रो विश्वयुद्धपछि युरोपको पुनर्निर्माणमा मद्दत गरेपछिको यो संसारको सबैभन्दा ठूलो पूर्वाधार कार्यक्रम हो। बीआरआई पूर्वाधार लगानीमा बन्दरगाह, रेलवे, पुल, बाँध र कोइलाबाट चल्ने पावर स्टेशनहरू समावेश छन्।

चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङको विदेश नीतिको केन्द्रविन्दुको रूपमा व्यापक रूपमा हेरिएको बीआरआईलाई सन् २०१७ मा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको संविधानमा समावेश गरिएको थियो।

विश्व बैंकका धेरै अध्ययनहरूले बीआरआईले सहभागी देशहरूबीचको व्यापार प्रवाह ४.१% सम्म बढाउन सक्ने अनुमान गरेको छ।

यद्यपि वैज्ञानिकहरू र वातावरणविद्हरूले चेतावनी दिएका छन् कि सावधानीपूर्वक योजना बिना, पहलले तत्काल बायोफिजिकल प्रभाव पार्न सक्छ र अपरिवर्तनीय वातावरणीय क्षति निम्त्याउन सक्छ।

वाशिंगटन डीसीमा रहेको एनजीओ, वातावरण र ऊर्जा अध्ययन संस्थान अनुसार सबैभन्दा पहिले बीआरआईका धेरै प्रमुख करिडोरहरू पारिस्थितिक रूपमा संवेदनशील क्षेत्रहरूबाट गुज्र्छन्।

ईईएसआईले एउटा अध्ययनमा उल्लेख गरेको छ कि यी करिडोरहरूले कनेक्टिभिटी बढाउँदा, नयाँ सडक र रेलवेले प्राकृतिक वातावरणलाई पनि विच्छेदन गर्न सक्छ। यस्ता अवरोधहरूले वरपरका इकोसिस्टमहरूका बोटबिरुवा र जनावरहरूलाई धम्की दिनेछ- साथै त्यहाँ बस्ने मानिसहरूको जीविकोपार्जनलाई खतरामा पार्न सक्छ।

वर्ल्ड वाइड फन्ड फर नेचर, एक स्विस-आधारित गैरसरकारी संस्थाले २०१७ मा सार्वजनिक गरेको रिपोर्ट अनुसार बीआरआई कोरिडोरहरूका कारओ २६५ खतरामा परेका प्रजातिहरू, १ हजार ७३९ महत्त्वपूर्ण पक्षी क्षेत्रहरू वा प्रमुख जैविक विविधता क्षेत्रहरू र ४६ जैव विविधता हटस्पटहरूको दायरामा ओभरल्याप भएको बताएका छन्।

यो विशेष गरी दक्षिणपूर्वी एशियाको साँचोको रुपमा हेरिएको छ। जैविक विविधताले धनी क्षेत्र लाओटियाको राजधानी भेन्टियान र चीनको दक्षिणी सहर कुनमिङलाई जोड्ने उच्च-गतिको रेलले वन विनाश निम्त्याएको छ। मलेसिया र इन्डोनेसियामा रेल परियोजनाहरूले कमजोर पारिस्थितिकी प्रणालीहरूमा पनि असर पुर्‍याएको छ।