कसरी चीनले विश्व स्वास्थ्य संगठनलाई धोका दियो?

एजेन्सी, बैशाख २
चीनबाट सुरू भइ विश्वभर महामारीकाे रूपमा जनवरीमा पहिलाे चरणमा फैलिरहेकाे थियाे। तर स्वास्थय क्षेत्रका विज्ञ र डब्लुएचअाेले समयमा ध्यान नदिँदा यसले विकराल अहिले विकराल रूप लिएकाे छ। जिओ कियान नाम गरेका एक बर्कले अनुसन्धान वैज्ञानिकले वुहानमा फैलिएकाे नयाँ कोरोनाभाइरसको बारेमा चीनको आधिकारिक बयानहरूको निगरानी गरिरहेका थिए र केही गडबड देखे।

विश्व स्वास्थ्य संगठन, स्वास्थ्य संकटलाई सम्बोधन गर्न संसारलाई सल्लाह दिने अन्तर्राष्ट्रिय निकायले गरेको वक्तव्यहरु प्रायः चीनको सन्देशहरुलाई प्रतिबिम्बित गर्याे। “विशेष गरी सुरुमा यो अचम्मको कुरा हो जब मैले फेरि डब्ल्यूएचओको महानिर्देशकलाइ देखे, जब उनले प्रेससँग कुरा गरे … चिनियाँ सरकारको बयानमा मैले जे पढेको थिएँ,उस्तै नै उनले भने।”

सबैभन्दा कुख्यात उदाहरण जनवरी १४ मा डब्ल्यूएचओको एकल ट्वीटको रूपमा आयाे: “चिनियाँ अधिकारीहरूले गरेको प्रारम्भिक अनुसन्धानमा # कोरोनाभाइरस उपन्यासको मानव-देखि मानव सरेको कुनै स्पष्ट प्रमाण फेला परेन।” उही दिन, वुहान स्वास्थ्य आयोगको सार्वजनिक बुलेटिनले घोषणा गर्‍यो, “हामीले मानव-मानव प्रसारणको लागि प्रमाण फेला पारेनौं।” तर त्यस बेलासम्म चिनियाँ सरकारले डब्ल्यूएचओको ट्वीटमा समावेश नभएको चेतावनी पनि प्रदान गरिरहेको थियो। “मानव-मानव सीमित सर्ने सम्भावनालाई हटाउन सकिदैन,” बुलेटिनले भने, “तर निरन्तर सर्ने जोखिम कम छ।”

यो, हामीलाई थाहा छ, विनाशकारी असत्य थियो, र पछिल्ला महिनाहरुमा, विश्वव्यापी महामारीले विश्वको अधिका जसो अभूतपूर्व लकडाउनमा परेको छ र १ लाख भन्दा बढी मानिस मारिएको छ।

संयुक्त राज्य अमेरिका पनि यस नयाँ कोरोनाभाइरसको गम्भीरता पहिचान गर्न ढिलो गर्याे, जसले सम्पूर्ण देशलाई तयारी नगरी समेट्यो। राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले हालै डब्ल्यूएचओलाई अलवग गरेर बिभिन्न कलाकारहरूमाथि विपत्तिको दोष लगाए।

ट्रम्पले आफ्नो गल्तीहरू लागि दोष हटाउन खोजिरहेका हुनसक्छन्, तर डब्ल्यूएचओको स्वाभाविक संरचनागत समस्याले संगठनलाई गलत सूचना र राजनीतिक प्रभावको सिकार बनाउँदछ, विशेष गरी यस्तो अवस्थामा जब चीनले अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूमा प्रभावकारी खेती गर्न पर्याप्त स्रोतहरू लगानी गरेको छ जसको मूल्यकाे बारेमा ट्रम्प प्रशासनले प्रश्न गरेकाे थियाे छ। (ट्रम्पले भर्खरै मार्चमा घोषणा गरे कि उसले डब्ल्यूएचओको कार्यकारी बोर्डमा अमेरिकाको सीट भर्न कसैलाई मनोनयन गर्नेछ, जुन २०१८ देखि खाली छ।)

जनवरीमा पनि, चिनियाँ अधिकारीहरूले भाइरसको संक्रमणलाई कम गरिरहेको बेला, वुहानको प्रकोपको केन्द्रबिन्दुमा रहेका डाक्टरहरूले मानव-देखि मानव सर्ने देखे। सब भन्दा प्रख्यात उदाहरणमा, डा। ली वेनलि्ग नयाँ श्वास रोगका अन्य डाक्टरहरूलाई सचेत पार्ने प्रयास पछि “अफवाह फैलाउन” को लागि सेन्सर गरिएको थियो। पछि उनी ३३ वर्षको उमेरमा नै भाइरसबाट मरे।

चीनले उनलाई अहिले शहीदको रूपमा दावी गरेको छ। प्रेस सम्मेलनमा लीको मुद्दाको बारेमा सोध्दा डब्लुएचओको स्वास्थ्य आपतकालिन कार्यक्रमका कार्यकारी निर्देशक माइकल रायनले भने, “हामी सबै साथी साथी र सहयोगीको मृत्युमा शोक गर्दछौं” तर उनको आरोप लगाएकोमा चीनको आलोचना गर्न छोडेनौं। रायनले थपे, “त्यहाँ एउटा बुझ्न सकिने भ्रम छ जुन महामारीको सुरूमा हुन्छ।” “त्यसैले हामीले भ्रमकाे विरूद्ध गलत कुराबाट सावधान हुनु आवश्यक छ। त्यहाँ फरक छ मानिसहरू गलत बुझ्न सक्छन् र उनीहरूले ओभररेक्ट गर्न पनि सक्छन्। ”

ती बितेका साताहरू चिनियाँ नववर्षसँग पनि मेल खान्छ, जसको लागि लाखौं मानिस परिवार र साथीहरूलाई भेट्न गएका थिए। “यो तब हो जब लाखौं वुहान व्यक्तिहरू गलत सूचनाहरू थिए,” जिओले भने। “त्यसपछि उनीहरूले सारा चीन, सम्पूर्ण विश्वभरि यात्रा गरे।”

डब्ल्यूएचओ याे बीचमा, ती जानकारीहरू त्यही चिनियाँ अधिकारीहरूबाट प्राप्त गरिरहेका थिए जसले आफ्नै जनतालाई दुरुपयोग गर्दै थिए। जनवरी २० मा, एक चिनियाँ अधिकारीले सार्वजनिक रुपमा पहिलो पटक पुष्टि गर्यो कि भाइरस साँच्चै मानिसहरु बीचमा फैलिन सक्छ, र केही दिनमै वुहानलाई बन्द गरियो। तर त्यतिखेर ढिलो भइसकेको थियो।

डब्ल्यूएचओले यो भाइरसको संक्रमणलाई विश्वव्यापी स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गर्न त्याे समयदेखि एक साता थप लागेकाे थियाे।— यस समयमा डब्ल्यूएचओका महानिर्देशक डा. टेड्रोस अडानोम गेब्रेयसियसले चीनको भ्रमण गरे र “प्रकोप प्रतिक्रियाका लागि नयाँ मानक स्थापना गरेकोमा देशको नेतृत्वको प्रशंसा पनि गरे। अर्को डेढ महिना बित्यो डब्ल्यूएचओलाइ कोभिड १९ लाई महामारी घाेषणा गर्नमा जसकारण भाइरसले ४ हजार भन्दा बढी व्यक्तिको ज्यान लियो र लगभग विश्वका अधिकांश मुलुक प्रवाभित छन्।